Kutamandidwa konse ndi kwa Allāh!
 
Pa chifukwa choti dziko lino ndi pongodikirira chabe mu nthawi yomwe munthu akukonzekera za umoyo womwe uli nkudza, munthu adzayesedwa ndi cholinga choti adzalipidwe pa Tsiku la Chiweruzo. Zomwe mwamuna wokhulupirira akuyenera kuchita ndi kupeza zomwe pa dziko lino zingamuyandikitse kufupi ndi Allāh komanso kudzamuthandiza pa Tsiku la Chiweruzo ndi cholinga choti adzakhale ndi mtendere wosatha. Choncho, thandizo labwino limene munthu akuyenera kulipeza ndi kukhala ndi mnzake wolungama kapena anzake olungama. Izi zikuyambira pa dera limene iyeyu akukhala, anzake amene amacheza nawo, komanso mkazi kapena akazi amene angakwatire. Pali zinthu zingapo zimene mwamuna akuyenera kuona mwa mkazi amene akufuna kuti amutenge kukhala mkazi wake amene adzamuyandikitse kwa Allāh.
 
Mtumiki wa Allāh (ﷺ) kudzera mwa Ā’ishah adati:[1]
 
‌تَخَيَّرُوا ‌لِنُطَفِكُمْ وَانْكِحُوا الْأَكْفَاءَ وَأَنْكِحُوا إِلَيْهِمْ.
 
Sankhani mkazi wabwino kwa umuna wanu (madzi amene mwamuna amatulutsa posonyeza kukhutira pogonana); ndipo kwatirani akazi amene ali oyenerera; komanso akwatitseni (akaziwa) kwa iwowo (amuna oyenerera).
 
Tsopano tingadziwe bwanji kuti mkazi uyu ndi woyenerera?
 
Choyambirira:
 
Akazi achisilamu alipo ambiri. Koma omwe ali odzisunga, olungama komanso otsatira malamulo a chipembedzo ndi ochepa. Choncho, mwamuna afufuze mosamala bwino ndipo apeze mkazi wolungama yemwe mwa iye muli chipembedzo.
 
Pali hadīth yodziwika bwino imene akufotokoza Abū Hurayrah komanso Yahya Ibn Ja’dah kuti Mtumiki wa Allāh (ﷺ) adati:[2]
 
تُنْكَحُ الْمَرْأَةُ لأَرْبَعٍ: لِمَالِهَا وَلِحَسَبِهَا وَلِجَمَالِهَا وَلِدِينِهَا فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّينِ تَرِبَتْ يَدَاكَ.
 
Mkazi amakwatiwa pa zifukwa zinayi: chuma chake, kudziwika kwa banja la kwawo, kukongola kwake komanso chipembedzo chake. Choncho, kwatira mkazi yemwe mwa iye muli chipembedzo, apo ayi manja ako adzokedwe fumbi (udzakhala munthu wosapambana).
 
Hadīth imeneyi sikulimbikitsa amuna kuti akwatire akazi potengera maonekedwe awo, chuma chawo komanso kudziwika kwa banja la kwawo. Koma kuti ikulimbikitsa amuna kukwatira mkazi amene mwa iye muli chipembedzo.
 
Amuna ochuluka amayang'ana mkazi potengera momwe akuonekera ndipo salabadira za chipembedzo komanso chikhalidwe chake. Oterewa amadzakhumudwa mtsogolo poona m’mene mkaziyo akukhalira naye komanso momwe akulelera ana, komanso ndi momwe akuwachitira achibale ndi anthu obwera (alendo) pakhomopo.
 
Mu kuyankhula kwake Thawbān, iye adati Mtumiki wa Allāh (ﷺ) adatiuza kuti:[3]
 
لِيَتَّخِذْ أَحَدُكُمْ زَوْجَةً مُؤْمِنَةً تُعِينُ أَحَدَكُمْ عَلَى أَمْرِ الآخِرَةِ.
 
“M’modzi wa inu apeze mkazi wokhulupirira amene angamuthandize iye ku za moyo womwe uli mkudza.”
 
Mkazi yemwe ali wokhulupirira amadziwa udindo wake pa banja. Sakhala mkazi wosakadza chuma cha mwamuna, wa makani (podziona kukongola kapena kudziwika), kapena wa mwano; koma iyeyo amakhala womvera mwamuna wake potengera m’mene chipembedzo chikumuuzira. Iye amamuthandiza mwamuna wake pa zokhazo zabwino ndipo amamuletsa ku zoipa. Mwamuna wake akafuna kuchita chinthu chimene Allāh wamuloleza, mkaziyu amathandizira m’mene angakwanitsire. Ndipo amapirira mu zazing'ono ngakhalenso mu zazikulu.
 
Choncho, gawo loyambirira limene mwamuna akuyenera kuyang'ana mwa mkazi likhale maphunziro ake a chipembedzo komanso khalidwe lake. Ngati m’mene Allāh wawafotokozera akazi omwe mwa iwo muli chipembedzo (Sūrah An-Nisā 4:34):
 
فَالصّٰلِحٰتُ قٰنِتٰتٌ حٰفِظٰتٌ لِّلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ.
 
Tsopano akazi olungama ndi amene ali omvera modzipereka, ndipo amasunga (kuteteza) pamene amuna awo palibepo zomwe Allāh wawalamula kuti ateteze (umaliseche wawo).
 
Abū Hurayrah akufotokoza kuti Mtumiki wa Allāh (ﷺ) adati:[4]
 
‌خَيْرُ ‌النِّسَاءِ ‌امْرَأَةٌ ‌إِذَا نَظَرْتَ إِلَيْهَا سَرَّتْكَ، وَإِذَا أَمَرْتَهَا أَطَاعَتْكَ، وَإِذَا غِبْتَ عَنْهَا حَفِظَتْكَ فِي نَفْسِهَا وَمَالِكَ. وَفي مُسند أحمد: سُئِلَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَيُّ النِّسَاءِ خَيْرٌ؟ قَالَ: الَّذِي تَسُرُّهُ إِذَا نَظَرَ، وَتُطِيعُهُ إِذَا أَمَرَ، وَلَا تُخَالِفُهُ فِيمَا يَكْرَهُ فِي نَفْسِهَا وَمَالِهِ.
 
“Wabwino mwa akazi ndi mkazi amene ukamamuyang’ana amakusangalatsa, ndipo ukamulamula (chabwino) amakumvera, komanso ukakhala kuti iwe palibe, amateteza thupi lake komanso chuma chako.”
 
Tikaonanso mu kufotokoza kwa ‘Abdur-Rahmān Ibn ‘Awf, tipeza kuti Mtumiki wa Allāh (ﷺ) akuyankhula kuti:[5]
 
‌إِذَا ‌صَلَّتِ ‌الْمَرْأَةُ ‌خَمْسَهَا، وَصَامَتْ شَهْرَهَا، وَحَفِظَتْ فَرْجَهَا، وَأَطَاعَتْ زَوْجَهَا قِيلَ لَهَا: ادْخُلِي الْجَنَّةَ مِنْ أَيِّ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ شِئْتِ.
 
“Ngati mkazi apemphera Swalāh zake zisanu (za patsiku mu nthawi yomwe ali woyera), kusala mu mwezi wa Ramadhwān, kusunga umaliseche wake komanso kumumvera mwamuna wake (pa zabwino zimene walamulidwa); zidzanenedwa kwa iye kuti: Lowa ku Jannah kudzera pa khomo lililonse lomwe ufuna.”
 
Mu At-Targhīb wa At-Tarhīb mudafotokozedwa kuti:[6]
 
خَطَبَ عُمَرُ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ النَّاسَ فَقَالَ: مَا ‌اسْتَفَادَ ‌عَبْدٌ ‌بَعْدَ ‌إِيمَانٍ ‌بِاللهِ خَيْرًا مِنِ امْرَأَةٍ حَسَنَةِ الْخُلُقِ وَدُودٍ وَلُودٍ، وَمَا اسْتَفَادَ عَبْدٌ بَعْدَ كُفْرٍ بِاللهِ، فَاتِنَةً شَرًّا مِنِ امْرَأَةٍ حَدِيدَةِ اللِّسَانِ سَيِّئَةِ الْخُلُقِ.
 
Adachita khutbah ‘Umar Ibnil Khattwāb ndipo adati kwa anthu: Palibe mwamuna amene angapatsidwe chinthu chopambana pambuyo pa chikhulupiriro kupatula kupatsidwa mkazi wolungama, wachikondi komanso wobereka; ndipo palibe mwamuna amene angapatsidwe chinthu choipitsitsa kwambiri pambuyo pa kukanira (kufr) kuposa kupatsidwa mkazi wa lilime lakuthwa komanso wa khalidwe lonyasa.
 
Mkazi atha kukhala wa maonekedwe abwino, wathupi losililitsa, wodziwa kuwerenga bwino Qur’ān, wovala bwino hijāb komanso wachuma chake; koma ngati khalidwe lake lili loipa, kapena sadziwa zimene Allāh wamuikira ngati mkazi ku mbali ya udindo wake; ameneyo si mkazi wabwino yemwe mwamuna akuyenera kumukwatira.
 
Pambuyo pa chipembedzo chake, muthanso kuyang’ana zinthu zina monga:
 
a)     Akhale kuti ndi wobereka komanso wachikondi.
b)    Akhale wodzisunga osati wachimasomaso, kapena wodzitailira pamaso pa amuna kapena wosadzibwenza m’mayankhulidwe ake (wosatsitsa mawu).
c)     Sunnah ikulimbikitsa mwamuna kuti akwatire mkazi amene sanakwatiwepo komanso sanagonanepo ndi mwamuna aliyense m’mbuyomu.
d)    Akhale ndi mbiri yoti ndi woyamika ndipo amakhutitsidwa ndi zochepa.
e)     Akhale woti adzalemekeza mwamuna wake (akhale wa ulemu).
f)      Akhale wodziwika ndi ukhondo komanso kudzisamalira (kuti mwamuna wake adzimuona bwino).

 
Timupemphe Allāh kuti akuthandizeni mu nthawi yomwe mukufufuza mkazi woti mudzamukwatire kuti adzakhale mayi wa ana anu komanso chisangalalo cha maso anu.
 
Allāh ndiye Mwini kuzindikira.


[1] Al-Iyāl li Ibn Abid Dunyā, Vol. 1, tsamba 280, hadīth 130 (hadīth ya hasan malingana ndi Shaykh Al-Albānī mu sanad yomwe adaisunga Ibn Mājah, #1968 imene mulibe Hārith Ibn Imrān Al-Ja’farī Al-Madanī)


[2] Swahīh Al-Bukhārī, #5090; Swahīh Muslim, #1466


[3] Sunan Ibn Mājah, #1856


[4] Musnad Al-Bazzār, Vol. 15, tsamba 175; Musnad Ahmad, Vol. 12, tsamba 383, hadīth 7421


[5] Musnad Ahmad, Vol. 3, tsamba 199, hadīth 1661


[6] At-Targhīb wa At-Tarhīb, Vol. 2, tsamba 251, hadīth #1528